HỒNG BĂNG – QUAY LẠI ĐỜI THƯỜNG

                                                                                      PHẠM TƯỜNG BÁ

Phải cầm bút viết lại loại bài dạng này, đối với tôi thật khó khăn. Lớp bụi thời gian dường như đã che mờ quá khứ. Tôi cố gắng đào bới, suy nghĩ, nung nấu tới độ kha khá và mong chờ một cơn gió thổi đi lớp bụi mờ này vì Hồng Băng, một phần diện mạo của Văn nghệ Trà Vinh.

( Ký họa, Họa sĩ Lê Thánh Thư)

Tôi và Hồng Băng là bạn học từ Tiểu học, Trung học. Cùng là học trò của Thầy Truy Phong Dương Tấn Huấn. Hồng Băng nhỏ hơn tôi ít tuổi và học giỏi nên được ở lại  học hành đàng hoàng và trở thành Thầy giáo. Điều đó khiến thơ anh ít chuyện mất mát, đau thương của chiến tranh.

Năm 1969, từ miền Trung về Sài gòn, tôi có ghé một số anh em thân thiết còn theo nghiệp đèn sách. Có người đưa tôi tờ báo, Tin Sáng hay Điện Tín gì đó, có mục “Viết trên quê hương điêu tàn”, và ở đó có bài văn xuôi mà đến giờ tôi không còn nhớ rõ nội dung, đại loại một chuyện tình thời chiến, lồng trong khung cảnh tỉnh Vĩnh Bình. Tên tác giả: Phạm Thanh Trung, tên tộc của bạn tôi, nhà thơ Hồng Băng sau này. Thời ấy, anh em cũng hửi mùi văn nghệ trong tôi nên hỏi tác giả có phải là bạn bè chúng tôi không? Có bài được đăng báo ở Sài gòn là linh lắm. Và tôi đem báo đến tận tay Hồng Băng để nghe lời giải thích. Đúng như dự đoán, Hồng Băng cho biết, khoản nhuận bút đó đủ mua bộ sách bốn cuốn “Chiến tranh và hòa bình”.

Cũng nên nói thêm chuyến về này, tôi có cầm theo tập thơ “Thuyền giấy” của nhà thơ Trần Huiền Ân ký tặng nhà thơ Truy Phong.

Những ngày ở Trà Vinh, tôi kéo Hồng Băng đi chơi với các anh Hoài Giang, Tô Nhược Châu, Phố Thu, Hồ Thủy, Sa Vũ…

Tới năm 1974, khi Hồng Băng học ở Sư phạm Vĩnh Long, anh đoạt giải nhất Thơ. Từ Cần Thơ, tôi về, ghé trường đêm trao giải. Hình như cô Ngọc Anh diễn ngâm bài thơ này. Tôi ngâm bài thơ khác cũng của Hồng Băng, bài “Ngát khói hương thiêng” và Quang Dũng với Tây Tiến- Hai bài sau ít nhiều gây lo lắng cho Ban tổ chức vì nội dung của nó không phù hợp với thời điểm ấy. Cũng may đêm thơ diễn ra bình yên, được anh em giáo sinh cổ vũ nồng nhiệt.

Cũng nhắc lại, năm 1970 – 1971, Hồng Băng và Diệp Hồng Phương có tổ chức Thi văn đoàn, bút nhóm, in ấn, quay ronéo khá nhiều thi phẩm, phổ biến hạn chế trong anh em và cũng gửi bài tham gia các đặc san của trường, các nhật báo, tạp chí..trong nước..

Con người Hồng Băng thời trẻ sống khí khái, trực tính và chừng mực mà nhân hậu. Tôn sư trọng đạo, từng âm thầm trả nghĩa cho Thầy, giúp bạn bè qua cơn hoạn nạn. Việc này tôi tình cờ biết qua người khác kể lại. Anh không lợi dụng thời thế, sự xáo trộn của xã hội để vội vàng thay đổi, trở mặt, tự làm sút giảm nhân cách của mình. Tôi nói như để minh chứng cho cuộc sống thực dụng chứ không nhằm chỉ trích vào những đối tượng bất nghĩa nào khác.

Đến nay, chúng tôi cũng hơn 60 tuổi rồi. Qua lâu rồi cái thời “Tóc còn để chỏm, mắt bơ vơ”. Thỉnh thoảng, ngồi lại với nhau, nhìn lại kiếp người, nhắc lại những cái còn cái mất, cái hợp cái tan của trò dâu biển,… và cố gắng sống có nhân cách cho tới ngày xuôi tay.

Về sáng tác thì như tất cả anh em cầm bút thì ai cũng phải làm mới tác phẩm của mình qua hình thức lẫn nội dung. Ngày ấy, để tìm chất liệu cho thi ca thì lún sâu vào rượu, thuốc lá, thức khuya… và làm nát chính bản thân mình. Các anh vì không biết hay biết rõ nhưng bất cần. Đó là tố chất của văn nghệ chăng? Kết quả thì sao? Đa phần tác phẩm chưa kịp in ấn thì tác giả đã ra người thiên cổ. May mắn lắm anh em còn nhắc tới tên!

Đây là câu thơ mở đề rất đúng với sự thật, cực kỳ chính xác phong cách của giới văn nghệ

“Rượu nhạt thếch như đời vốn có”

Cũng nên biết rằng Trà Vinh là xứ rượu nổi tiếng “Xuân Thạnh” – Anh em ít có cơ hội để tiếp cận loại rượu “quý tộc” này. Rượu pha cồn “bình dân” dẫn đến:

“Hom hem như tên ốm trầm kha”.

Chí Phèo bước ra khỏi văn chương. Mấy mươi năm sau, khệnh khạng đi về phương Nam, ghé Trà Vinh để nhập vào thơ Hồng Băng

“Say tí bỉ khóc cười quậy phá”

Rất may là không rạch mặt ăn vạ, tìm cha con Bá Kiến – Và tiếp tục

“Uống rượu thay cơm thiếu ngọt lành”

Xưa nay rượu và thơ như hồn với xác, bóng với hình. Thơ và rượu chảy từ Hoàng Hà đến sông Cửu Long. Dòng chảy dữ dội. Khi say, người ta dễ làm thơ thoát tục (!), vượt thoát khỏi mọi giới hạn của đời thường.

“Khóc thương gái điếm chiều mưa phủ”

“ …Khóc thương đủ thứ trừ thân nát”

Có lẽ họ thương tất cả những kiếp đời lận đận… trừ bản thân mình, cũng không kém phần lao đao!

Hình ảnh các nhà thơ say qua lăng kính Hồng Băng tơi tả tới tột cùng:

Bên lũ bạn làm thơ chết đói

Và khi tỉnh làm thơ kẻ nhạc

Cánh văn nghệ quanh Hồng Băng ngày ấy gần như vậy cả. Họ dùng rượu, thuốc để đi tìm:

“Tình màu xanh và nhạc du dương”

Họ như cây nến, sáng chói và hủy diệt chính mình. Rượu và ảo ảnh!

Bài thơ “Gửi bạn”, bài thơ mà tôi tâm đắc nhất và tự chiêm nghiệm chính bản thân mình. Hồng Băng đã nói “thẳng thừng”, phơi bày một sự thật phũ phàng. Lâu lắm rồi tôi mới được đọc một bài thơ xổ thẳng vào đời sống, không kiêng nể, e dè vì tác giả của nó: Hồng Băng, là như thế!

Cái nhìn của anh cay nghiệt quá! Vì muốn đem chút ánh sáng cho phần hồn vía, cho đời nên xác thân đành nhận những gì oan khuất nhất.

Có phải sau khi viết bài “Gửi bạn”, Hồng Băng thấy rõ phận người hắt hiu đến đáng sợ nên anh lặng lẽ quay lại đời thường, giã từ chiếu rượu, lìa bỏ sân chơi, sống khuôn nếp của một nhà giáo, cùng vợ con làm tròn bổn phận với mẹ già còn lại của một gia đình vì sinh kế đã chia xa, luân lạc.                               

Và bây giờ, Mẹ anh, cũng là Mẹ tôi, đã đi xa.

Trở lại với những sinh hoạt đời thường nhưng không có nghĩa là gát bút. Anh đang thai nghén một số việc liên quan tới văn nghệ Trà Vinh. Tính Hồng Băng kỹ lưỡng, cầu toàn nên chưa bật mí. Chúng ta hãy chờ đợi vậy.
  Trích Tác Giả Tác Phẩm Người dồng hành quanh tôi 4, p. 132-135

PHẠM TƯỜNG BÁ